بتن ساخته شده از قارچ یا همان بتن مایسلیوم (mycelium concrete)، نوعی مصالح نوین و پایدار در صنعت ساختمانسازی است که از رشد شبکههای فیبری قارچ (مایسلیوم) در کنار مواد طبیعی به دست میآید. این نوع بتن به عنوان جایگزینی زیستسازگار و کمهزینه برای بتن سنتی مطرح شده است و ویژگیهایی مانند سبکی، عایق حرارتی و زیستتخریبپذیری دارد. در این مقاله میتوانید با ویژگیهای مختلف و کاربردهای این بتن و همچنین مزایا و معایب آن آشنا شوید.
مجله اینترنتی والا اینوست با ارائه تازهترین فناوریها و نوآوریهای صنعت ساختمان، در خدمت علاقهمندان و فعالان این حوزه است.
بتن مایسلیوم چیست؟
بتن مایسلیوم از شبکههای فیبری قارچ تشکیل شده است که در محیطی کنترلشده با مواد آلی و خاک رشد میکند. این ترکیب، ساختاری مشابه بتن سنتی دارد، اما از نظر وزن بسیار سبکتر و انعطافپذیرتر است. برخلاف بتن معمولی که نیاز به سیمان و سنگدانه دارد، بتن مایسلیوم از منابع تجدیدپذیر مانند خاک اره، پوسته برنج و ضایعات کشاورزی ساخته میشود.
ویژگیهای بتن مایسلیوم
بتن مایسلیوم ساختاری سبک، انعطافپذیر و دوستدار محیطزیست دارد. وزن این نوع بتن نسبت به بتن سنتی کمتر است و خواصی مثل عایق حرارتی و صوتی طبیعی دارد و شکلپذیری آن برای طراحیهای پیچیده و خلاقانه مناسب است. در ادامه به مهمترین ویژگیهای این بتن اشاره کردهایم:
- وزن بسیار سبک
- عایق حرارتی و صوتی طبیعی
- زیستتخریبپذیری و دوستدار محیطزیست
- انعطافپذیری بالا و امکان شکلگیری در قالبهای مختلف
- مناسب برای کاربردهای سبک و متوسط ساختمانی
- کاهش اثرات کربنی و سازگار با محیط زیست
فرآیند تولید بتن مایسلیوم
فرآیند تولید این بتن شامل ترکیب مواد آلی و بذر قارچ در محیطی کنترلشده است تا شبکههای فیبری قارچ رشد کرده و ساختاری مشابه بتن ایجاد کنند. این فرآیند نیازمند دقت در دما، رطوبت و زمان رشد است تا محصول نهایی دارای دوام و خواص مطلوب باشد. از مهمترین مراحل تولید بتن مایسلیوم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتخاب بذر قارچ: انتخاب گونههای مناسب مانند Pleurotus ostreatus یا Ganoderma lucidum که رشد سریع و مقاوم دارند.
- تهیه بستر رشد: ترکیبی از ضایعات کشاورزی، خاک اره، پوسته برنج و مواد مغذی آماده میشود.
- آمادهسازی قالب: بستر در قالبهای موردنظر ریخته میشود تا شکل نهایی بتن تعیین شود.
- رشد مایسلیوم: شبکههای فیبری قارچ در شرایط کنترلشده دما و رطوبت رشد میکنند و بستر را به هم متصل میسازند.
- خشککردن و تثبیت: پس از رشد کامل، محصول خشک و تثبیت میشود تا استحکام و دوام لازم را پیدا کند.
- برش و آمادهسازی نهایی: بتن ساخته شده از قارچ در ابعاد و شکلهای مورد نیاز برش خورده و برای استفاده آماده میشود.
مزایای بتن مایسلیوم
بتن مایسلیوم به دلیل ترکیب مواد طبیعی و شبکههای فیبری قارچ، مزایای متعددی نسبت به بتن سنتی ارائه میدهد که شامل سبکی، عایق حرارتی و صوتی، و سازگاری کامل با محیط زیست است. این نوع بتن امکان طراحیهای خلاقانه و شکلپذیری بالا را فراهم میکند و استفاده از آن موجب کاهش هزینههای انرژی و اثرات کربنی ساختمانها میشود.
این بتن گزینهای مناسب برای پروژههای پایدار و زیستسازگار است. از مهمترین مزایای این بتن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دوستدار محیط زیست: کاملا زیستتخریبپذیر و تجدیدپذیر
- عایق حرارتی و صوتی: کاهش نیاز به سیستمهای گرمایشی و سرمایشی
- سبک و قابل حمل: کاهش هزینه حمل و نصب در پروژههای ساختمانی
- انعطافپذیری بالا: امکان شکلگیری در قالبهای پیچیده و طراحیهای خلاقانه
- جلوگیری از انتشار کربن: عدم انتشار دیاکسیدکربن در زمان تولید
معایب و محدودیتهای بتن ساخته شده از قارچ
با وجود مزایای قابل توجه، بتن مایسلیوم دارای محدودیتهایی نیز است که استفاده از آن را در برخی پروژهها محدود میکند. مقاومت مکانیکی این نوع بتن نسبت به بتن سنتی پایینتر است و حساسیت آن به رطوبت و شرایط محیطی نامطلوب باعث میشود نیاز به کنترل دقیق دما و رطوبت در طول رشد داشته باشد. برخی از معایب و محدودیتهای بتن مایسلیو عبارت اند از:
- مقاومت مکانیکی پایینتر نسبت به بتن سنتی
- حساسیت به رطوبت زیاد و شرایط محیطی نامناسب
- نیاز به کنترل دقیق دما و رطوبت در طول فرآیند رشد
- محدودیت در استفاده در سازههای باربر سنگین
- دوام کمتر در مقایسه با بتن سیمانی برای کاربردهای بلندمدت
کاربردهای بتن مایسلیوم
بتن مایسلیوم با ویژگیهای منحصر به فرد خود مانند سبکی، انعطافپذیری و عایق حرارتی و صوتی، کاربردهای متنوعی در صنایع ساختمانی و طراحی داخلی دارد. این مصالح پایدار و زیستسازگار امکان استفاده در پروژههای سبز، سازههای سبک و طراحیهای خلاقانه را فراهم میکند و توجه طراحان و مهندسان به آن روز به روز بیشتر میشود.
در ادامه به کاربردهای بتن ساخته شده از قارچ اشاره کردهایم:
۱- ساخت سازههای سبک و قابل حمل
بتن مایسلیوم به دلیل وزن سبک و قابلیت شکلگیری، برای ساخت دیوارها، پارتیشنها و سقفهای سبک مناسب است. این ویژگی باعث کاهش هزینههای حمل و نصب و افزایش سرعت اجرای پروژه میشود.
۲- عایق حرارتی و صوتی
خواص طبیعی بتن ساخته شده از قارچ، به عنوان عایق حرارتی و صوتی، مصرف انرژی در سیستمهای گرمایشی و سرمایشی را کاهش میدهد و محیطی آرام و متعادل برای ساکنان ایجاد میکند.
۳- طراحی داخلی و دکوراسیون
این نوع بتن امکان ایجاد اشکال هنری و تزئینی در طراحی داخلی ساختمانها را فراهم میکند. از دیوارهای منحنی تا المانهای دکوراتیو، بتن مایسلیوم با انعطافپذیری بالا، طراحیهای خلاقانه را ممکن میسازد.
۴- پروژههای پایدار و زیستسازگار
بتن مایسلیوم به عنوان یک مصالح دوستدار محیط زیست، در پروژههای سبز و سازههایی که اهمیت زیادی به پایداری و کاهش اثرات کربنی دارند، کاربرد فراوان دارد. این مصالح میتواند جایگزین بخشی از بتن سنتی در پروژههای سازگار با محیط زیست شود.
مقایسه بتن مایسلیوم با بتن سنتی
بتن مایسلیوم و بتن سنتی هر کدام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند، اما تفاوت اصلی آنها در وزن، منبع مواد و اثرات زیستمحیطی است. بتن سنتی سنگین و غیرقابل تجدید است و تولید آن باعث انتشار دیاکسیدکربن میشود، ولی بتن مایسلیوم سبک، قابل شکلگیری و کاملا دوستدار محیط زیست است و به کاهش اثرات کربنی پروژهها کمک میکند.
در جدول زیر ویژگیهای بتن ساخته شده از قارچ را با بتنهای سنتی مقایسه کردهایم:
| ویژگی | بتن مایسلیوم | بتن سنتی |
| وزن | سبک | سنگین |
| منبع مواد | تجدیدپذیر | غیرتجدیدپذیر |
| عایق حرارتی | بالا | متوسط |
| مقاومت مکانیکی | پایین | بالا |
| دوستدار محیط زیست | بله | خیر |
| قابلیت شکلپذیری | بالا | محدود |
| هزینه تولید | متوسط | معمولاً بالاتر در پروژههای خاص |
نکات مهم برای استفاده از بتن ساخته شده از قارچ
برای استفاده بهینه از بتن مایسلیوم لازم است به شرایط رشد، محیط نگهداری و محدودیتهای مکانیکی آن توجه ویژه شود. این کار به دوام و کارایی مطلوب سازه کمک میکند. در ادامه به نکات مهم برای استفاده از این بتن اشاره کردهایم:
- در هنگام تولید این بتن، باید دما و رطوبت محیط بهدقت کنترل شود تا رشد قارچها بهصورت یکنواخت انجام گیرد و ساختار بتن استحکام کافی پیدا کند.
- بهتر است از گونههای قارچ مقاوم به شرایط محیطی مانند دما و رطوبت متغیر استفاده شود تا دوام و پایداری بتن افزایش پیدا کند.
- استفاده از این نوع بتن باید به سازههای سبک و غیر باربر محدود شود، زیرا مقاومت مکانیکی آن کمتر از بتن سیمانی است.
- برای افزایش استحکام نهایی، میتوان این بتن را با سایر مواد طبیعی یا افزودنیهای مقاومکننده ترکیب کرد.
- لازم است محیط نگهداری بتن پس از خشک شدن، خشک و دارای تهویه مناسب باشد تا از رشد مجدد قارچها یا فساد مواد جلوگیری شود.
- در زمان استفاده در پروژههای ساختمانی، باید از تماس مستقیم با رطوبت یا آب طولانیمدت پرهیز شود تا خواص فیزیکی بتن حفظ گردد.
- در طراحیهای معماری بهتر است از قالبهای دقیق و استاندارد استفاده شود تا فرم نهایی بتن یکنواخت و بدون ترک باشد.
سخن نهایی
بتن ساخته شده از قارچ یا بتن مایسلیوم یک تحول بزرگ در صنعت ساختمانسازی پایدار است. با وزن سبک، عایق حرارتی و زیستتخریبپذیری بالا، این مصالح میتواند جایگزینی مناسب برای بتن سنتی در بسیاری از پروژهها باشد. هرچند محدودیتهایی در مقاومت مکانیکی و نیاز به شرایط رشد کنترلشده دارد، اما با توجه به روند جهانی حرکت به سمت سازههای پایدار، آینده روشنی در انتظار این نوع بتن است.
منابع: certifiedenergy، reset، azobuild
